Dziś wyjaśnimy sobie, jakie znaczenie dla diety śródziemnomorskiej ma kuchnia grecka, a dokładniej tradycje kulinarne jednej z greckich wysp – Krety. Odpowiemy sobie również na pytanie, kim był oraz co jadł człowiek najbardziej wolny od chorób serca na świecie – mieszkaniec Krety.
Tu znajdziecie pierwszy post: Fakty i mity o diecie śródziemnomorskiej.
Zanim w kolejnym poście przedstawię Wam zasady diety śródziemnomorskiej, chciałabym, abyście zrozumieli, skąd się wzięły. Pamiętajcie, że dieta śródziemnomorska nie została wymyślona w gabinecie jakiegoś lekarza szukającego sławy, lecz oparto ją na sposobie żywienia prawdziwych ludzi.
 |
| Ponownie umilę Wam czytanie migawkami z wakacji. To malowidło zdobi ścianę jednego z budynków w miasteczku Hipokratesa na wyspie Kos. Autor jest mi niestety nieznany. |
Dieta śródziemnomorska odnosi się do zwyczajów żywieniowych typowych dla Krety, większości pozostałej Grecji oraz południowych Włoch na początku lat 60 XX w.
Dlaczego akurat Krety?
Badania przeprowadzone przez Ancela Keysa, ojca diety śródziemnomorskiej, wykazały, że typowe zwyczaje żywieniowe mieszkańców szczególnego regionu Grecji, a mianowicie Krety, związane były z wyjątkowo dobrym zdrowiem – żaden region leżący nad Morzem Śródziemnym nie charakteryzował się tak niską umieralnością z powodu choroby niedokrwiennej serca, jak Kreta. Dlatego dietę grecką, a dokładniej kreteńską, z lat 50 i 60 XX w. wieku uznano za wzorcową dietę śródziemnomorską, zaś zalecenia żywieniowe dla diety śródziemnomorskiej faktycznie oparto na wynikach badania epidemiologicznego mężczyzn zamieszkujących wiejskie obszary Krety w latach 50tych.
Przyjrzyjmy się, jak Dr. Henry Blackburn, były dyrektor Wydziału Epidemiologii Uniwersytetu Minnesoty, który brał udział w Badaniu Siedmiu Krajów, opisał mężczyznę zamieszkującego Kretę w tamtych czasach (tłumaczenie własne z j. ang. z dość poetyckiego opisu uczonego, nie w pełni dokładne, lecz oddające sens):
„Jest pasterzem lub drobnym rolnikiem, pszczelarzem lub rybakiem, lub też handlarzem oliwek lub win. Codziennie chodzi do pracy pieszo i trudzi się w łagodnym słońcu swojej greckiej wyspy, pośród buczenia świerszczy i odległych ryków osłów, w pokoju swej krainy. (…) Kontynuuje sjestę posiłkiem oraz drzemką w domu i powraca odświeżony, aby dokończyć swoją pracę. Jego główny posiłek, jedzony w połowie dnia, składa się z bakłażana, z wielkimi barwnymi pieczarkami, chrupiącymi warzywami i wiejskim chlebem maczanym w nektarze, którym jest złota kreteńska oliwa. Raz w tygodniu jada trochę jagnięciny, naturalnie aromatyzowanej tymiankiem jedzonym przez zwierzęta na pastwiskach. Raz w tygodniu jada kurczaka. Dwa razy w tygodniu jada świeżą rybę prosto z morza. Na pozostałe posiłki jada gorące dania złożone z warzyw strączkowych doprawionych mięsem i przyprawami. Po daniu głównym następuje cierpka sałatka, następnie daktyle, tureckie słodycze, orzechy lub soczyste świeże owoce. Ostre lokalne wino wieńczy tę zróżnicowaną i smakowitą kuchnię … Ten człowiek Krety patrzy spokojnie na surowy, lecz harmonijny krajobraz. Jest bezpieczny w swojej niszy długiej historii od Minojczyków i wcześniej, człowiek na przestrzeni dziejów ludzkości. (…) Charakteryzuje go najniższe ryzyko zawału serca, najniższa śmiertelność oraz największa oczekiwana długość życia w świecie Zachodu.” (link do całego tekstu w j. ang.)
 |
| Typowo grecki widoczek, niestety nie z Krety, lecz z wyspy Kos. |
Dr. Henry Blackburn nakreślił dość idylliczny obraz człowieka żyjącego w zgodzie z naturą i samym sobą. Obraz dla większości z nas bardzo różny od życia jaki prowadzimy tutaj w Polsce. Czytając ten opis mam ochotę pakować walizkę i lecieć na Kretę, ale zdaję sobie sprawę, że nie dla każdego taki styl życia wydaje się wymarzony.
Sęk w tym, że wcale nie musimy mieszkać na greckiej wyspie, być rolnikiem czy pszczelarzem, aby wynieść dla siebie korzyści z powyższego opisu. Każdy z nas może zastosować dietę, która chroniła serca kreteńskich mężczyzn przed chorobami i wydłużała ich życie. Każdy z nas może zmienić dietę kreteńską w swoją własną codzienną dietę.
A to za sprawą grupy naukowców, który spotkali się, aby wspólnie opracować zasady diety śródziemnomorskiej z korzyścią dla wszystkich ludzi. W kolejnym poście wreszcie przejdziemy do sedna, czyli opowiemy sobie o zasadach diety śródziemnomorskiej na podstawie Piramidy żywieniowej diety śródziemnomorskiej. Zaglądajcie do Chilli, czosnek i oliwa, aby nie przegapić kolejnych odsłon cyklu:)
 |
| Uliczka w stolicy wyspy Nissiros, Mandraki |
– Cichocka A. „Dieta śródziemnomorska w profilaktyce pierwotnej choroby niedokrwiennej serca” www.endokrynologia.viamedica.pl
– Willett WC; Sacks, F; Trichopoulou, A; Drescher, G; Ferro-Luzzi, A; Helsing, E; Trichopoulos, D (June 1, 1995). \”Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating\”. American Journal of Clinical Nutrition